Το κλάμα είναι ο βασικός τρόπος με τον οποίο τα νεογέννητα επικοινωνούν τις ανάγκες τους. Αν και το κλάμα είναι φυσιολογικό και αναπόφευκτο, η πρακτική του να αφήνουμε το μωρό να κλαίει χωρίς ανταπόκριση (συχνά γνωστή ως “cry it out” ή “CIO” μέθοδος) έχει αποτελέσει αντικείμενο σημαντικής έρευνας και προβληματισμού στην επιστήμη της ψυχολογίας και της αναπτυξιακής φροντίδας. Ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι η μακροχρόνια έκθεση του νεογνού σε τέτοιες πρακτικές μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχολογική του ανάπτυξη και τη σχέση του με τους φροντιστές του.
- Η Σημασία της Ασφαλούς Προσκόλλησης
Οι θεωρίες του ψυχολόγου John Bowlby σχετικά με την προσκόλληση (attachment) υποστηρίζουν ότι τα βρέφη έχουν έμφυτη ανάγκη να δημιουργήσουν ασφαλείς δεσμούς με τους φροντιστές τους. Η ανταπόκριση του γονέα στις ανάγκες του παιδιού, συμπεριλαμβανομένου του κλάματος, παίζει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία αυτής της ασφαλούς προσκόλλησης. Όταν οι γονείς ανταποκρίνονται άμεσα στο κλάμα του βρέφους, το μωρό μαθαίνει ότι οι ανάγκες του θα ικανοποιηθούν, κάτι που συμβάλλει στη δημιουργία ενός αίσθηματος ασφάλειας.
Έρευνες δείχνουν ότι η ασφαλής προσκόλληση οδηγεί σε καλύτερη συναισθηματική ρύθμιση και υγιέστερες διαπροσωπικές σχέσεις στην ενήλικη ζωή . Αντίθετα, η έλλειψη ανταπόκρισης στο κλάμα μπορεί να οδηγήσει σε ανασφαλή προσκόλληση, η οποία συνδέεται με συναισθηματικά και κοινωνικά προβλήματα αργότερα στη ζωή .
- Επίδραση του Κλάματος στα Επίπεδα Στρες
Το παρατεταμένο κλάμα μπορεί να προκαλέσει αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, στο σώμα του βρέφους. Έχει αποδειχθεί πως τα μωρά που θα αφεθούν να κλαίνε για μεγάλες χρονικές περιόδους, χωρίς να τα παρηγορήσει κάποιος, εμφανίζουν αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, που μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στον εγκέφαλό τους.
Η χρόνια έκθεση σε υψηλά επίπεδα κορτιζόλης έχει συσχετιστεί με αλλαγές στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου, ειδικά στην περιοχή του ιππόκαμπου, η οποία είναι υπεύθυνη για τη ρύθμιση του συναισθήματος και της μνήμης . Τα παιδιά που εκτίθενται σε αυξημένα επίπεδα στρες ενδέχεται να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη.
- Ρυθμιστική Λειτουργία του Φροντιστή
Η παρουσία και η φροντίδα του γονέα είναι καθοριστικής σημασίας για τη ρύθμιση του νευρικού συστήματος του βρέφους. Το νευρικό σύστημα των νεογνών είναι ανώριμο και βασίζονται στους φροντιστές τους για τη ρύθμιση της συναισθηματικής και σωματικής τους κατάστασης. Όταν το μωρό κλαίει, χρειάζεται την παρέμβαση ενός φροντιστή για να καταπραΰνει το άγχος και τον πόνο του.
Οι επιστήμονες του αναπτυξιακού πεδίου, όπως η Δρ. Margot Sunderland, υποστηρίζουν ότι όταν τα μωρά δεν λαμβάνουν άμεση φροντίδα κατά τη διάρκεια περιόδων άγχους (όπως το κλάμα), το νευρικό τους σύστημα υπερφορτώνεται, κάτι που μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες στην ανάπτυξή τους .
- Εμπιστοσύνη και Συναισθηματική Ανάπτυξη
Η συναισθηματική ανταπόκριση των γονέων στο κλάμα του μωρού είναι καθοριστική για την ανάπτυξη της εμπιστοσύνης. Σύμφωνα με τη θεωρία του Erik Erikson για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη, το πρώτο στάδιο της ζωής αφορά τη σύγκρουση μεταξύ εμπιστοσύνης και δυσπιστίας. Όταν τα μωρά λαμβάνουν φροντίδα και ανταπόκριση στις ανάγκες τους, δημιουργείται μια αίσθηση εμπιστοσύνης προς τον κόσμο. Η έλλειψη ανταπόκρισης, όπως συμβαίνει όταν ένα μωρό αφήνεται να κλαίει μόνο του, μπορεί να οδηγήσει σε δυσπιστία και αίσθηση ανασφάλειας .
- Μακροπρόθεσμες Συνέπειες στην Ψυχική Υγεία
Έρευνες έχουν δείξει ότι οι πρακτικές που προάγουν τη μη ανταπόκριση στο κλάμα μπορεί να σχετίζονται με μελλοντικά προβλήματα συμπεριφοράς και συναισθηματικές δυσκολίες. Μια μελέτη του Middlemiss (2012) βρήκε ότι ακόμα κι αν τα βρέφη “σταματήσουν” να κλαίνε αφού αφεθούν να κλαίνε για αρκετές φορές, τα επίπεδα του στρες τους παραμένουν αυξημένα. Αυτό δείχνει ότι τα μωρά δεν προσαρμόζονται πραγματικά, αλλά μάλλον μαθαίνουν να μην εκφράζουν τις ανάγκες τους !
Αυτού του είδους η ανασφάλεια μπορεί να επηρεάσει τη διαμόρφωση της ταυτότητας και της αυτοεκτίμησης του ατόμου κατά την ενηλικίωση, οδηγώντας σε υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης άγχους ή κατάθλιψης.
ΔΩΣΕ ΤΟΥΣ ΑΙΣΘΗΜΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Η ανταπόκριση στο κλάμα του νεογέννητου δεν είναι απλώς θέμα άμεσης ανακούφισης. Αποτελεί θεμέλιο της ψυχοσυναισθηματικής του ανάπτυξης. Η αμεσότητα και η τρυφερότητα στη φροντίδα καλλιεργούν την ασφάλεια, ενισχύουν τη ρύθμιση του στρες και προάγουν υγιείς δεσμούς προσκόλλησης. Επομένως, η πρακτική του να αφήνουμε το νεογνό να κλαίει χωρίς ανταπόκριση μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχολογία του, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Οι γονείς που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του παιδιού τους με στοργή και προσοχή, διαμορφώνουν το πλαίσιο για υγιή ψυχολογική ανάπτυξη.
